|
Ohiko arazoak
Gazteek erraz egiten dituzte lagunak eta ez ohi dute arazorik izaten
linean ezagutzen dituzten pertsonei posta elektronikoko helbidea,
etxeko helbidea edo telefono-zenbakiak bezalako datu pertsonalak
emateko, batez ere, Internet "segurutzat" jotzen duten
leku batetik -esaterako, etxea edo eskola- erabiltzen badute. Ondo
legoke gazteei gogoraraztea erne ibili behar direla, eta ez luketela
norberari buruzko datuak hain erraz eman beharko. Oinarrizko arreta
izango litzateke izen osoa jakinarazten ez duen helbide elektroniko
bat hautatzea. Posta elektronikora sartzeko kontrazeinuak ere isilpekoak
izan beharko dira eta ezinbesteko pertsonek besterik ez dituzte
jakin behar.
Nagusiei eman dakieken aholkurik onena gazteekin linean izandako
esperientziei buruz maiz hitz egitea da, egiten dutena azalaraziz
eta sor daitezkeen arazoez mintzatuz.
Zehazki, gazteek "arrotzen arriskua" eta datu pertsonalak
aldez aurretik gogoeta egin gabe norbaiti ez emateak duen garrantzia
ulertu behar dituzte. Linean ezagutu dituzten pertsonekin benetako
bizitzan elkartzekoak badira, nagusi bati esan beharko diote beti,
konfiantzazko batekin joan behar dira eta leku publiko batean elkartu
behar dira.
Eskolek haurrei posta elektronikoa modu kontrolatuan eskuratzeko
aukera eskaintzen die, eta hezkuntza-agintari askok ikasgela osoari
posta-kontu bat ematen diote eta ikasle nagusien eskura banako kontuak
jartzen dituzte. Maiz, ikasleek sare lokaleko pertsonei besterik
ezin diete posta elektronikoak bidali eta ezin dute Internet osoari
bidali; honela kanpotik datozen posta elektronikoak jasotzea saihesten
da. Batzuetan, eskolek jaso nahi ez diren mezuak iragazteko, sartzen
den zabor-posta gutxiagotzeko eta haurrek mezu zakarrak edo gehiegizkoak
ez bidaltzeko softwarea erabili ohi dute. Software hau ez da erabat
eraginkorra izaten eta ez du bermatzen arazorik egongo ez denik.
Zabor-posta (batzuetan, posta ugari bezala ezagutu ohi dena) Interneteko
eragozpen handia da, saihestezina eta geldiezina. Nahi ez den merkataritza-posta
mordoa bidaiatzen du Internetetik, aberasteko moduak, pornografia,
kreditu mugagabea eta sasikalifikazioak bezalako zerak eskainiz.
Jasotzen den zabor-kopurua gutxitzeko, softwarean eta posta elektronikoko
zerbitzuetan dauden iragazkiak erabil daitezke. Eman daitekeen aholkurik
onena zabor-postari ez erantzutea da, erantzunez gero, bidalitako
mezua norbaiti heldu zaiola baieztatzen baitio bidaltzaileari, eta
litekeena da zabor-posta gehiago jaso dezazun. Kontuz ibili zure
helbide elektronikoa web lekuen erregistro-formularioetan ematen
baduzu, eta zure helbide elektronikoa web lekuen "bisita-liburuetan"
bezalako toki publikoetan jartzen baduzu, honela zabor-posta gehiago
jaso baitezakezu.
Era berean, katea-gutuneko posta elektronikoak bidali ohi dira,
eta berriro ere, hobe duzu honelako posta elektronikoak alde batera
uztea eta ezabatzea. Honelako mezu hauek beste pertsona batzuei
bidaltzen badiezu, litekeena da gogaitzea edo haserretzea.
Gerta daiteke ere gazteen artean posta elektronikoaren bidez jazartzea,
beldurraraztea edo abusatzea. Hau eskola edo inguru berako eskolen
artean gertatzen bada, irakasleei jakinarazi beharko zaie, eta hauek
eskolak duen jazarpen-politika erabiliko dute aurre egiteko. Eskolatik
kanpoko posta-kontu pertsonalean gertatzen bada, bidaltzailearen
posta-kontuaren hornitzaileari jakinarazi beharko zaio (hau da,
@ zeinuaren ondorengo posta elektronikoaren zatia, esaterako, @hisISP.co.uk)
eta enpresari eskatu beharko zaio aipatu pertsonak berriro egitea
eragotz dezala. Bidaltzaileari blokeatzeko softwarea ere erabili
daiteke, helbide horretatik mezu gehiagorik ez jasotzeko.
Posta elektronikoa arras desatsegina bada edo legea nolabait betetzen
ez badu, esaterako zure kontrako salaketa faltsuak, jar zaitez harremanetan
udaltzainekin. Inprima edo gorde ezazu posta elektronikoaren kopia
bat froga gisa erabili ahal izateko.
Posta elektronikoa ez da egile ezezagunekoa eta gizabanako batekin
identifika daiteke normalean. Gogora ezazu arreta handiz ibili behar
zarela posta elektronikoko mezuetan esaten duzuenarekin, jasotzaileak
erraz kopia baititzake mezuak eta beste pertsona batzuei bidali,
eta honela, nahi zenuen baino askoz hartzaile gehiago eduki zenitzake.
Posta elektroniko batean pertsona zein enpresei buruzko Sasiesamesek,
gezurrezko zurrumurruek edo gehiegizko esamesek, haien entzuteari
edo interesei kalte egiten dietenek, egoera lotsagarriak edo auzitegietan
akzio legalak hastea ekar ditzakete. Hobe da posta elektronikoetan
ageriko bihurtu nahi ez genukeen zerarik ez esatea.
Jakin beharrekoa da posta elektroniko bat bidaltzen den helbidea
faltsifika daitekeela, hau da, benetako igorleak bere identitatea
beste pertsona baten atzean ezkuta dezakeela.
Ordenagailuen birusak haserregarriak dira eta zure ekipoari, zure
fitxategiei edo zure entzuteari kalte egin diezaiekete. Software
kaltegarri hau hedatzeko modurik ohikoena posta elektronikoaren
mezu baten eranskin gisa bidaltzea da. Honelako posta elektronikorik
irakurtzen baduzu eta fitxategi erantsiari dagokion ikurrean klik
egiten baduzu, ordenagailuak fitxategia irekiko du eta birusak bere
ondorio kaltegarriei ekingo die; esaterako, litekeena da bere kopia
web leku pornografiko baten estekarekin batera helbide-libretako
pertsona guztiei bidaltzea. Birusei aurre egiteko modurik onena
ordenagailuan birusen kontrako programa bat instalatzea da eta eguneratua
izatea (normalean linean eguneratze erregularrak daude). Web zerbitzu
batzuek, Hotmail bezala, birusen kontrako programak exekutatzen
dituzte eta eranskinak egiaztatzen dituzte. Halaber, kontuz ibili
behar da tamaina handiko eranskinak dituzten posta elektronikoko
mezuekin, batez ere, ezezagunenak badira edo gai ezezagunei buruzkoak
badira; ezabatu edozein mezu susmagarri eta hustu ezabatutako elementuen
karpeta.
|
